Dijital Ortamda Renkler

Hepimizin Başına Gelmiştir, Çektiğimiz Fotografın Makinan?n Lcd Ekran?nda Farkl?, Evde Bilgisayara Aktard???m?zda Monitörde Farkl?, Arkada??m?za Gönderdi?imizde Onun Monitöründe Farkl? Ve Hatta Foto?raf? Bir Stüdyoya Götürüp Bast?rd???m?zda Kartta Farkl? Göründü?ü Durumlar Olmu?tur. Çekti?imizde Makinan?n Lcd Ekran?nda Düzgün Görünen Bir Foto?raf Evdeki Bilgisayarda Kapkaranl?k, Bask? Yap?ld???nda Çok K?rm?z? Görünebilir. Çünkü Görevi “renkleri ?fade Etmek” Olan Foto?raf Makinam?z?n Sensörü, Onun Lcd Ekran?, Monitörler, Yaz?c?lar, Taray?c?lar Renkleri Hep Kendi Yaz?l?m Ve Donan?m S?n?rlar? ?çinde ?fade Ederler. Ve E?er Biz Müdahale Etmez Ve Ne Yapt???m?z? Bilmezsek Her Farkl? Ortamda Çekti?imiz Foto?raf Bizim ?stedi?imiz Gibi De?il, ?lgili Donan?m?n ?stedi?i Gibi Görünür. Bahsetti?im Bu “müdahale”nin Ad?na “renk Yönetimi (color Management) Denir Ve Mutlaka Her Donan?m ?çin Yap?lmas? Gereklidir. Bu Yaz?da Renk Yönetiminin Temelleri Ve Yap?lmas? Gerekenler Konusunda Biraz Daha Detayl? Bilgiler Bulacaks?n?z

Melih ÖZBEK


Renk Teorisi

?lkokul resim  derslerinden hat?rlayaca??n?z gibi,, nesneler yans?tt?klar? dalga boylar?na göre gözümüze farkl? renklerde görünürler. Yans?yan bu ???nlar?n gözümüze göründükleri renkler ise “ana renkler” ve “ara renkler” olarak ayr?lm??t?r. Ana renkler k?rm?z?, sar? ve mavidir, ara renkler de bunlar?n kar???m?ndan olu?ur ve ye?il, mor ve turuncudur. Ara ve ana renklerin kar???m?ndan da ikincil renkler olu?ur. Bütün renklerin kar???m? (yani nesne ortamdaki tüm ???nlar? oldu?u gibi yans?t?yorsa) ise beyaz? olu?turur. E?er bir nesne üzerine gelen hiçbir ???n? yans?tmazsa bu da siyah renktir.

Renk Modelleri

Dijital görüntü ekipmanlar? (monitörler, yaz?c?lar, taray?c?lar, dijital foto?raf makinalar?) do?adaki bu renkleri insan gözüne do?ru olarak gösterebilmek için baz? standart renk modelleri (yani renkleri ifade yöntemleri) kullan?rlar. Bu modellerin amac?, renkleri dijital olarak, yani say?larla ifade edebilmektir.

L*a*b Renk Modeli:

Bu renk modeli do?adaki renkleri ifade etmek için üç kanal kullan?r. Bunlar

L :ayd?nl?k
(Bu kanalda 0 de?eri en karanl?k, 100 de?eri de en ayd?nl?kt?r.)
a : k?rm?z? – ye?il
b : mavi – sar?

 Bu renk modeli genellikle “referans” renk modeli olarak kullan?l?r. Renkleri bir renk modelinden di?er renk modeline çevirirken önce bu modele çevrim yap?l?r, daha sonra hedef renk modeline çevrilir. Bu durum bizim yabanc? bir para birimini di?er bir yabanc? para birimine çevirirken önce YTL ye çevirip sonra istedi?imiz birime çevirmeye benzetilebilir.

RGB renk modeli

Bu renk modeli en çok bilinen renk modelidir. Monitörlerin renkleri göstermek  için kulland?klar? renk modelidir. Bu model de renkleri ifade etmek için üç  kanal kullan?r.

    * R: k?rm?z?
    * G: ye?il
    * B: mavi

Bu model “???nlar?n olu?turdu?u  renk  modeli” olarak adland?r?labilir. ?ekilden de görebilece?iniz gibi tüm ???k ???nlar?n?n kar???m? beyaz? olu?turur.

CMY(K) renk modeli

Bu model yaz?c?lar?n ve bask? cihazlar?n?n renkleri ifade etmek için kulland?klar? renk modelidir. Bu modeli “bask?” yapan cihazlar kulland??? için “???nlar?n” olu?turdu?u  de?il, “mürekkeplerin” kar???mlar?ndan olu?an renkleri ifade eder. Bu yüzden tüm  renklerin (mürekkeplerin) kar???m?ndan beyaz de?il  siyah meydana gelir. Ancak pratik nedenlerden dolay? yaz?c?lar siyah? bütün mürekkepleri kar??t?rarak de?il de ayr? bir siyah mürekkeple olu?turduklar? için kanallara bir de siyah eklenmi?tir ve genellikle bu model CMY de?il CMYK olarak adland?r?l?r.

Bu kanal da teorik olarak renkleri üç kanalla ifade eder

C: cyan (camgöbe?i)
M: mor
Y: sar?
(K: siyah)

HSB Renk Modeli

Bu model renkleri üç kanalda ifade eder

H: renk (hue)
S: doygunluk  (saturation)
B: ayd?nl?k (brigthness)

Renkler bu modeller yoluyla art?k rakamlarla ifade edilebilir hale gelmi?lerdir. Örne?in bir monitör bir rengi ifade etmek için o rengin mavi, k?rm?z? ve ye?il cinsinden de?erlerini hesaplar ve ekrandaki pikselde bu renkleri yans?tan elemanlar?n geçirgenlik (?effafl?k) de?erlerini ayarlayarak gözümüze do?ru renk görünmesini sa?lar.

Her kanal 0 ile 255 aras?nda de?erler al?r, tüm de?erlerin 255 olmas? durumunda beyaz, tamam?n?n 0 olmas? durumunda ise siyah renk olu?ur. Sadece mavi renk için k?rm?z? ve ye?il kanallar 0 (yani tamamen ?effaf)  de?erini al?r ve gözümüz monitörde mavi rengi görür. Ancak diyelim ki foto?raf makinan?z?n olu?turdu?u R:100, G:255, B:125 de?erleriyle ifade edilen bir renk, monitörünüzde ayn? say?larla ifade edildi?inde ayn? rengi olu?turmayabilir.Hatta monitörünüzün ???k ayar? sonuna kadar aç?kken olu?an renk, ayar? sonuna kadar kapal?yken hala ayn? rakamlarla ifade edilmesine ra?men ayn? görünmeyecektir. ??te "renk yönetimi"nin önemi burada ortaya ç?kar.

Do?ru  Renklerin  Görüntülenmesi

Her  görüntü eleman? renkleri say?sal olarak belli bir modele göre ifade eder. Peki örne?in dijital foto?raf makinas?nda çekilen bir foto?raf?n evimizdeki monitörde do?ru, bask? yapt???m?z yaz?c?da do?ru ifade edilmesini nas?l sa?layaca??z?

Görüntü ekipmanlar? yani taray?c?lar, dijital foto?raf makinalar?, monitörler ve bask? makinalar?  ya da yaz?c?lar farkl? farkl? üreticiler taraf?ndan farkl? kalite ve özelliklerde üretilirler. Bu nedenle bu cihazlar?n renkleri olu?turabilme ve görüntüleyebilme yetenekleri foto?raf?n do?ru renklerde elde edilmesi, dijital ortamda görüntülenmesi  ve bask?s?n?n al?nmas? a?amalar?nda etkili olur.

Çok kaliteli bir foto?raf makinas? ile çekti?iniz ya da çok  kaliteli bir taray?c? ile tarad???n?z bir foto?raf?n renk yönetimi yap?lmam?? bir monitörden izlenmesi ya da yine renk yönetimi yap?lmam?? bir yaz?c?dan bask?s?n?n al?nmas? orijinal foto?raftan farkl? renklerde bir sonuç elde edilmesini sa?layacakt?r. Ancak renk yönetimi yap?lm??  bile olsa her görüntü ekipman?n?  renkleri ayn? kalitede gösteremez. Hepsinin renkleri ifade etme hassasiyeti farkl?d?r. Zaten bu tür cihazlardaki kalite ve fiyat fark?n? belirleyen de bu  “renkleri görüntüleyebilme yetenekleri”dir. Bir görüntüleme ekipman?n?n ifade edebildi?i tüm renklerinin olu?turdu?u uzaya  “görüntülenebilen renk aral???” ya da GAMUT denir.

Görüntülenebilen Renk Aral??? (GAMUT) ve Renk  Uzaylar?

Her cihaz?n kalitesine ba?l? olarak  görüntüleyebildi?i renk  aral??? farkl?d?r. Bütün bu cihazlar insan gözünün gördü?ü tüm renklerin sadece bir k?sm?n? görüntüleyebilir. Insan gözünün  görebildi?i tüm renklerin olu?turdu?u uzay? 1931 y?l?nda CIE (Commission Internationale L’Eclairage – International Commission on Illumination)  modellemi?tir. 1976 y?l?nda bu model gözün ????a duyarl?l???n?n  logaritmik olmas?n? da göz önüne alarak  yeniden revize edilmi? ve CIE L*a*b ya da CIELAB denen renk uzay? ortaya ç?km??t?r.


L*a*b (CIELAB) Renk Uzay?

?nsan gözünün gördü?ü tüm renkleri kapsar ve hiçbir elektronik cihaz?n görüntüleyebildi?i renk aral??? bu uzay?n tamam?n? kapsayamaz. Yani hiç bir elektronik cihaz insan gözünün görebildi?i renklerin tamam?n? birden gösteremez.



sRGB Renk Uzay?

Genel olarak görüntü i?leme programlar?n?n ve monitörlerin kullan?d??? renk uzay?d?r. Dijital foto?raf makinalar?n?n varsay?lan renk uzay? da sRGB dir. Internet’e foto?raf koymak istedi?inizde bu renk uzay? tam size göredir, çünkü bir çok web program? sRGB den baska renk uzay?n? do?ru görüntüleyemez.

A?a??da sRGB renk  uzay?n?n  s?n?r?lar?n? görebilirsiniz. Bunun d???nda kalan renkler görüntüleyen cihaz taraf?ndan bu uzay?n içinde kalan en yak?n renge çevrilir. Ancak bunun  için çevrilecek rengin hangi uzayda oldu?unun biliniyor olmas? gerekir yoksa renk  yanl?? çevrilir ve istenenden farkl? bir renk görüntülenir.

AdobeRGB Renk Uzay?

Adobe firmas? taraf?ndan geli?tirilmi? bir renk uzay?d?r. sRGB den daha geni? bir renk aral???n? kapsar. Ancak bütün programlar (web gezginleri ya da Adobe d???ndaki firmalar taraf?ndan üretilen görüntüleme programlar? gibi) bu uzaydaki renkleri do?ru göstermeyebilir. Genellikle bask?s? yap?lacak foto?raflar?n bu uzayda olmas? önerilir. Günümüz geli?mi? foto?raf makinalar?nda AdobeRGB renk uzay? ayar? da bulunur.

A?a??daki diyagramda k?rm?z? çerçeve AdobeRGB renk uzay? ve içi dolu olan bölüm sRGB renk uzay?d?r.


Kaynak: http://www.drycreekphoto.com/tools/printer_gamuts/gamutmodel.html

Firmalar?n renk kapasitelerini tan?mlayan ba?ka renk uzaylar? da mevcuttur. Bunlardan baz?lar? a?a??dad?r.

    * Prophoto  RGB
    * Colormatch RGB
    * SWOP

Renkleri gösteren her cihaz?n bir "gamut"u yani gösterebildi?i renklerin olu?turdu?u bir uzay? vard?r. Ayn? durum yaz?c?larda kulland???m?z ka??tlar için de geçerlidir. Foto?raf bask?s? için kullan?lan farkl? ka??tlar?n gamutlar? farkl?d?r. Kimi ka??tlar zengin bir renk doygunlu?u sa?larken baz? ka??tlarda renkler o kadar canl? de?ildir.

http://www.drycreekphoto.com/tools/printer_gamuts/gamutmodel.html adresinde bulunan etkile?imli sayfadan farkl? donan?m ve ka??tlar için gamutlar? kar??la?t?rabilirsiniz.

Renk Yönetimi

Art?k biliyoruz  ki her cihaz gözümüzün gördü?ü renklere en yak?n renkleri olu?turmak için belli renk modelleri kullan?r ve her cihaz kalitesi ve kullan?lan sürücü, i?letim sistemi gibi s?n?rlar içerisinde ancak gördü?ümüz renklerin belli bir bölümünü olu?turabilir. Yani elektronik cihazlar?n üzerindeki sürücüler (driver) ve i?letim sistemleri renkleri oldu?undan farkl? yorumlay?p renkleri farkl? olu?turabilirler.

Günlük hayatta kulland???m?z görüntü ve renkle ilgili cihazlar? basitçe s?n?fland?r?rsak,

Girdi cihazlar?:

    * Taray?c?lar
    * Dijital foto?raf makinalar?

Ç?kt? cihazlar?

    * Görüntüleme cihazlar?
          o Monitörler (CRT, LCD)
          o Projektörler
          o ...
    * Bask? cihazlar?
          o ?nkjet yaz?c?lar
          o Laser yaz?c?lar
          o Offset yaz?c?lar
          o ...
    * Bask? Ortamlar?
          o Foto?raf ka??tlar?
          o ....

Ancak buradaki problem, her cihaz?n farkl? bir renk aral???n? gösterme yetene?ine sahip olmas?d?r. O halde farkl? girdi cihazlar?ndan elde edilen görüntüleri farkl? ç?kt? cihazlar?nda do?ru renklerle nas?l görüntüleyebiliriz?

Ba?lang?çta, renklerin cihazlar aras?nda farkl? yorumland??? anla??l?nca her cihaz için bir “renk çeviricisi” kullan?l?yordu. Yani taray?c?n?zdan bir foto?raf tarad???n?z zaman “bu foto?raf falanca marka taray?c?da taranm??t?r ve sony LCD monitörde bak?lacak” diye bir çeviriciye ihtiyaç duyard?n?z. E?er foto?raf? bu monitörde i?leyip renklerini de?i?tirdiyseniz, bask? yaparken de bask? yapaca??n?z yaz?c?n?n üretici firmas?n?n o monitörde de?i?tirilen renklerin yaz?c?da do?ru görünmesi için üretti?i  bir çevirici gerekliydi.

Ancak üretici firmalar?n ço?almas? ve her cihaz için özel üretilmi? çeviricilerin yaratt??? karma?a, bu soruna standart bir çözüm bulunmas? ihtiyac?n? da beraberinde getirdi. Bu nedenle ?öyle bir çözüm bulundu: Yine çeviriciler kaç?n?lmaz olarak var olacakt?, ancak bunlar belli bir cihaz için de?il, standart bir renk uzay?na çevirmek için kullan?lacakt?. Örne?in taray?c?da tarad???n?z ya da dijital makinayla çekti?iniz foto?raflar?n renkleri siz o foto?raf? saklarken standart bir renk uzay?na çevrilecek, o foto?raf? görüntüleyecek ya da basacak cihaz da kendisinde o renkleri do?ru görüntülemek için bu standart renk uzay?ndan gerekli çeviriyi yapacakt?. Böylece her üretici sadece bu standart uzaydaki renklerin kendi cihaz?nda do?ru görüntülenmesinden sorumlu olacakt?.

Bu standart renk uzay?n? ve çeviricilerin standard?n? belirlemek üzere 1998’de bir konsorsiyum kuruldu. Bu konsorsiyum “Uluslararas? Renk Konsorsiyumu-International Color Consortium – ICC” olarak adland?r?ld?. Ba?lang?çta 8 firma taraf?ndan kurulan bu konsorsiyumun ?u anda 70’in üzerinde üyesi vard?r.

8 Kurucu üyenin adlar? a?a??dad?r:

    * Adobe
    * Agfa
    * Apple
    * Kodak
    * Microsoft
    * Silicon Graphics
    * Sun Microsystems
    * Taligent

Bu konsorsiyumun amac?, kolay kullan?labilir, platformdan ve üreticiden ba??ms?z renk yönetimini sa?lamakt?r.

Belirlenen standarda göre, her cihaz için standart uzaydaki renkleri nas?l gösterece?ini belirleyen bir çevirici olu?turudu. Bu çeviriciye “ICC Profili” ad? verildi.

Diyelim ki elinizde çok kaliteli bir foto?raf makinas? var, ve bu makinan?n olu?turabilece?i renk aral??? (yani "Gamut"u) çok genis. Bu makinayla çekilen foto?raflar?n tam çekildi?i renklerle izlenebilmesi ancak gamut'u daha geni? ya da ayn? büyüklükte bir monitörden bakt???n?zda mümkün olur. Renkler monitörün ICC profili sayesinde do?ru olarak çevrilir ve gösterilir.

Monitörün görüntüleyebildi?i renk aral??? ya da gamut'u foto?raf?n içerdi?i renk aral???ndan daha dü?ükse, yine ICC profili sayesinde bire bir görüntüleyemedi?i renkleri kendi gamutu içinde en yak?n renkle gösterir.

Bu sayede art?k tüm cihazlar renkleri do?ruya en yak?n ?ekilde ifade edebilir..

Bir cihaz?n renklere do?ru göstermesi ancak do?ru ICC Profilini kullanmas?yla mümkün olabilir. Bir donan?m için yanl?? ICC profili kullan?l?rsa renkler tamamen yanl?? ç?kabilir. Bu nedenle firmalar genellikle ürettikleri cihazlarla birlikte bu ICC profillerini de birlikte vermektedirler..

Fakat cihazlar?n kullan?mlar? çok farkl? ortamlarda oldu?undan (örne?in arkas?nda bir pencere olan ya da florasan lambayla ayd?nlat?lan bir odada kullan?lan monitör, önerilen mürekkep ya da ka??ttan farkl? mürekkep ya da ka??t kullanan yaz?c? gibi), her cihaz için bu ortamlarda do?ru renklerin görüntülenebilmesini sa?lamak amac?yla ICC profillerinin tekrar olu?turulmas? gerekir. Bu i?leme “kalibrasyon” denir. Kalibrasyonu yap?lmayan monitörler ya da yaz?c?lar istenen do?ru renkleri görüntüleyemezler. Bu nedenle ciddi çal??an her kurum ve ki?inin kulland??? cihazlar? “kullan?ld??? ortam ve ?artlarda” kalibre etmesi gerekir.

Renk Kalibrasyonu

Kalibrasyon i?lemi farkl? yaz?l?mlar ya da bu i? için özel üretilmi? donan?mlarla yap?labilir.

    * Yaz?l?mla kalibrasyon
      ?u anda piyasada sat?lan ya da internetten ücretsiz indirilebilen pek çok kalibrasyon yaz?l?m? mevcuttur. Bu yaz?l?mlardan baz?lar? mevcut ICC profili kullan?p kullan?c?y? görsel olarak yönlendirerek cihaz?n “???k”, “kontrast” gibi ayarlar?n renkleri en do?ru gösterecek ?ekilde ayarlanmas?n? sa?lar. Baz? programlar ise bu ayarlar?n sonunda yeni bir ICC profili olu?turur. Kalibrasyon i?lemi "ekrana bakarak" yap?ld??? için kalibrasyonu yapan kullan?c?ya göre de?i?en sonuçlar elde edilir ve kesin sonuçlar vermez. Ancak ev kullan?c?lar? için yeterli sonuçlar verirler. Bu yaz?l?mlara örnek Adobe Photoshop program?yla gelen ve Kontrol Panel’de bulunan “Adobe Gamma” yaz?l?m?d?r.
    * Donan?mla kalibrasyon
      Bu i? için özel üretilmi? profesyonel cihazlard?r. Renkleri ölçerek referans ald?klar? renklerle uyumunu sa?lay?p ICC profilleri olu?tururlar. Kullan?c?dan ba??ms?z kesin sonuçlar verirler.

 Cihazlar?n kalibrasyonlar? ortamdaki de?i?en etkenlere ba?l? olarak zamanla de?i?ebilece?i için bir kaç haftada bir yeniden kalibre edilmesi önerilir

Baz? donan?m kalibrasyon cihazlar?n? a?a??daki sayfalardan bulabilirsiniz.

http://www.colorvision.com/

http://www.gretagmacbeth.com/

http://www.xrite.com/

Renk yönetimi ve kalibrasyon farkl? ortamlarda renklerin orijinaline en yak?n görünmesini sa?lar ve dijital ortamda foto?rafç?l?k için mutlaka üzerinde önemle durulmal?d?r.

Kaynak www.fotografya.gen.tr/cnd/index.php

Yorumunuzu Ekleyin


Yükleniyor...
Yükleniyor...